ΝΕΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΠΑΤΑΚΗ

Τσέρνομπιλ
Ένα χρονικό του μέλλοντος


Σβετλάνα Αλεξίεβιτς
Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015 
Εισαγωγή στην ελληνική έκδοση: Θανάσης Τριαρίδης
Μετάφραση: Ορέστης Γεωργιάδης

Την 26η Απριλίου του 1986 μια σειρά εκρήξεων κατέστρεψε τον αντιδραστήρα του τέταρτου ενεργειακού μπλοκ στον πυρηνικό σταθμό του Τσέρνομπιλ. Το ατύχημα αυτό χαρακτηρίστηκε η μεγαλύτερη τεχνολογική καταστροφή του 20ού αιώνα. Η Λευκορωσίδα συγγραφέας Σβετλάνα Αλεξίεβιτς (βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 2015), δέκα χρόνια μετά το «ατύχημα», περιπλανήθηκε στην απαγορευμένη ζώνη –όχι χωρίς τίμημα και για τη δική της υγεία–, μίλησε με δεκάδες ανθρώπους, έψαξε αρχεία εφημερίδων, ληξιαρχείων, νοσοκομείων, αναζήτησε στην άλλοτε σοβιετική επικράτεια τα νήματα των απωλειών. Εκατό από αυτές τις μαρτυρίες αποτέλεσαν το παρόν βιβλίο: μιλούν άντρες, γυναίκες, παιδιά, χωρικοί, στρατιώτες, μαθητές, πυροσβέστες, επιστήμονες, μελλοθάνατοι και συγγενείς μελλοθανάτων, μητέρες που γέννησαν παραμορφωμένα παιδιά, μαθητές που δε συναντιούνται πια στο σχολείο μα σε μονάδες λευχαιμικών ασθενών, αγρότες που ξεριζώθηκαν από την απαγορευμένη ζώνη, γονιοί που θάψαν τα παιδιά τους, γυναίκες που είδαν τους άντρες τους να λιώνουν ζωντανοί πριν πεθάνουν, γέροντες που αναθυμούνται τις παλιές προφητείες, κορίτσια που κρύβουν την καταγωγή τους γιατί αν την αποκαλύψουν δε θα βρουν σύντροφο στη ζωή τους. «Μαγνητοφωνώντας τους, είχα την αίσθηση πως ηχογραφώ το μέλλον» γράφει η Αλεξίεβιτς στη μοναδική δική της μαρτυρία μέσα στο

πολυφωνικό βιβλίο. 

Πρόκειται για το μεγάλο, όσο και σπαρακτικό αριστούργημα της Αλεξίεβιτς, ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του 20ού αιώνα, που, μετά την Άννα Φρανκ και τον Πρίμο Λέβι, επανακαθόρισε την έννοια της λογοτεχνίας της μαρτυρίας. Ένα ολόπικρο βιβλίο απερίγραπτου ζόφου, που σελίδα τη σελίδα γίνεται ένα ευαγγέλιο απεγνωσμένης και παράφορης αγάπης. 

Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς γεννήθηκε το 1948 στην Ουκρανία και μεγάλωσε στη Λευκορωσία, όπου έκανε και σπουδές δημοσιογραφίας. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος, ενώ έγραψε διηγήματα, θεατρικά έργα, σενάρια για ντοκιμαντέρ. Το κύριο έργο της, όμως, είναι τα βιβλία μαρτυριών που συγγράφει, προσδίδοντας νέα διάσταση στο γραμματολογικό είδος της λεγόμενης τεκμηριωτικής πεζογραφίας. 

Το πρώτο της βιβλίο, Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας (1985, υπό έκδοση από τις Εκδ. Πατάκη), περιέχει μαρτυρίες γυναικών που πολέμησαν στον Β ́ Παγκόσμιο πόλεμο. Το βιβλίο χαρακτηρίστηκε «αντεθνικό και εξευτελιστικό», γνώρισε όμως τεράστια επιτυχία και είχε την υποστήριξη του Γκορμπατσόφ. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε το βιβλίο της Τελευταίοι μάρτυρες, στο οποίο ενήλικοι ανακαλούν τις παιδικές τους αναμνήσεις από τον Β ́ Παγκόσμιο πόλεμο. Το 1989 η Αλεξίεβιτς αποκάλυψε με το βιβλίο της Οι μολυβένιοι στρατιώτες τη σκληρή αλήθεια για τον δεκαετή «άγνωστο» πόλεμο των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Η έκδοση, απαγορευμένη για πολλά χρόνια, προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις τόσο από στρατιωτικούς κύκλους, όσο και από εκπροσώπους του παλαιού καθεστώτος, οι οποίες μάλιστα κατέληξαν σε δικαστική δίωξη της συγγραφέως. Το 1993 εκδόθηκε το

Μαγεμένοι από τον θάνατο. Ρωσία, 1989: η αυτοκτονία ως πολιτικό φαινόμενο, με θέμα τις αυτοκτονίες που σημειώθηκαν στην πρώην ΕΣΣ∆ μετά την πτώση του κομμουνισμού, ενώ το 1996 πρωτοκυκλοφόρησε το Τσέρνομπιλ. 

Το 2013 κυκλοφόρησε στα γαλλικά το Τέλος του κόκκινου ανθρώπου ή η εποχή της απομάγευσης (υπό έκδοση από τις Εκδ. Πατάκη), το οποίο απέσπασε την ίδια χρονιά το βραβείο Medicis. Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε 23 γλώσσες ήδη, έχουν διασκευαστεί επανειλημμένα για το θέατρο, τον κινηματογράφο ή την τηλεόραση. Τον Οκτώβριο του 2015 τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, ενώ είχε ήδη αποσπάσει πλήθος άλλων διεθνών διακρίσεων, μεταξύ των οποίων το βραβείο της Ένωσης Συγγραφέων Σουηδίας, το βραβείο Αντρέι Σινιάφσκι, το ρωσικό βραβείο Θριάμβου, το Βραβείο Λειψίας «για την αμοιβαία κατανόηση στην Ευρώπη -1998», το γαλλικό βραβείο «Μάρτυρας του Κόσμου – 1999», το Βραβείο Χέρντερ και το Βραβείο Καλύτερου Πολιτικού Βιβλίου της Γερμανίας. Τον

τελευταίο καιρό ζει στο Παρίσι. 

«Τα βιβλία της στηρίζονται στο ζωντανό υλικό των μαρτυριών απλών ανθρώπων, δικαιώνοντας τη γνωστή φράση του διάσημου Εβραίου συγγραφέα Εlie Wiesel ότι ο 20ός αιώνας είναι ο αιώνας της μαρτυρίας, ή αλλιώς της φωνής των ανώνυμων που υπήρξαν τα θύματα ιστορικών γεγονότων που υπονόμευσαν στο έπακρο τις αξίες του πολιτισμού μας: ολοκαύτωμα, γκουλάγκ, πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον αμάχων, οικολογικές καταστροφές». 

 Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου

Μικρά Ασία
Το παλίμψηστο της μνήμης


Συγγραφέας: Αλέξανδρος Μασσαβέτας
Φωτογραφίες: Αλέξανδρος Μασσαβέτας
Χάρτες- σχέδια: ∆ημήτρης Θεοδωρόπουλος

Μετά την βραβευμένη Πόλη των Απόντων, ο Αλέξανδρος Μασσαβέτας αφήνει την Κωνσταντινούπολη για μια σειρά διαδρομών στην ιστορία και στο παρόν της Μικράς Ασίας. Το βιβλίο αυτό καλύπτει την νότια ακτή της Προποντίδας και τα παράλια του Αιγαίου. Φιλοδοξεί να αποτελέσει τον πρώτο τόμο μιας τριλογίας που θα επεκταθεί σε ολόκληρη την σπαρμένη από μνήμες Μικρά Ασία. 

Ο συγγραφέας ξεκινά την περιπλάνησή του από την Βιθυνία και την Μυσία, εστιάζοντας στις μνήμες και στα χνάρια της Ρωμανίας και ανασταίνοντας το χαμένο εθνοτικό ψηφιδωτό της περιοχής. Συνεχίζει στην Αιολίδα, εστιάζοντας στο Αϊβαλί και στην Πέργαμο. Στην τσιμεντένια Σμύρνη καταγράφει την ζώσα ιστορία μέσα από τις μαρτυρίες των τελευταίων Λεβαντίνων και Εβραίων της πόλης, αλλά και τις τελευταίες ηλικιωμένες φωνές της σμυρναίικης διαλέκτου. Κατηφορίζοντας τα παράλια του Αιγαίου, ο Μασσαβέτας διασχίζει την Ιωνία, καταλήγοντας στα ερειπωμένα μοναστήρια της λίμνης Μπάφα και του Λάτμου, του γρανιτένιου όρους με τα απόκοσμα τοπία. 

Η κατόπτευση του χώρου δίνει αφορμή για μία ανασκαφή της μνήμης περισσότερων πολιτισμών και εποχών, σε μέρη όπου το παρελθόν βαραίνει πολλές φορές ασφυκτικά. Εδώ η ιστορία μοιάζει με δυσανάγνωστο παλίμψηστο, όπου ο κάθε κατακτητής προσπάθησε να θάψει την μνήμη των προκατόχων του επιβάλλοντας την δική του αφήγηση. 

Η αναμόχλευση της ιστορίας εμπλουτίζεται με τις προσωπικές μνήμες των συνταξιδιωτών του συγγραφέα, όπως του Ακύλα Μήλλα και του Κώστα Σταματόπουλου, αλλά και τις διηγήσεις των πολλών προσώπων που συναντούν καθ’ οδόν. Από τις σελίδες του βιβλίου διαχέονται οι τελευταίες αχτίδες ενός κόσμου απειλούμενου από την λήθη και –ακόμη περισσότερο– την τερατώδη επέλαση του μπετόν. 

Ο Αλέξανδρος Μασσαβέτας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Cambridge, αλλά εγκατέλειψε την νομική καριέρα το 2003 με απέραντη ικανοποίηση. Την ίδια χρονιά μετοίκησε στην Πόλη, όπου έζησε ως τον Μάιο του 2015. Πειραματίστηκε σε διάφορους επαγγελματικούς χώρους, όπου έσπασε τα μούτρα και τα νεύρα του. ∆ουλεύει ως δημοσιογράφος σε ελληνικά και βρετανικά μέσα από το 2003. Από το 2005 ως το 2009 υπήρξε ανταποκριτής της Καθημερινής στην Πόλη, ενώ συνεχίζει, από το 2004, ως ανταποκριτής του Mergermarket, πρακτορείου οικονομικών ειδήσεων για επενδυτές. Aπό το 2011 συνδιευθύνει το ξενοδοχείο «Άνεμος» στο Κάστρο της Ίμβρου. Αλλά κατά βάση είναι επαγγελματίας νομάς. 

Όταν δεν περιφέρεται σε μέρη μακρινότερα, ζει στο τρίγωνο Αθήνα- Πόλη- Λονδίνο. Το 2011 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο Κωνσταντινούπολη: η Πόλη των Απόντων, που απέσπασε το Κρατικό Βραβείο Χρονικού-Μαρτυρίας. Το παρόν βιβλίο αποτελεί το πρώτο μέρος μιας τριλογίας για την Μικρά Ασία. Όταν μεγαλώσει, κάτι που επιμόνως αποφεύγει, θα ήθελε να γίνει επαγγελματίας παραμυθάς και να γράψει μυθιστορήματα.

Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας
Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους, 18ος -21ος
αιώνας



Συγγραφέας: Κώστας Κωστής

Ο βασικός άξονας γύρω από τον οποίο στρέφεται το παρόν βιβλίο είναι η μετατροπή μιας μικρής επαρχίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Από ορισμένες απόψεις τα προβλήματα που προέκυψαν κατά τον σχηματισμό του σύγχρονου ελληνικού κράτους θα μπορούσαν να εξομοιωθούν με τα αντίστοιχα προβλήματα που απαντώνται αυτή τη στιγμή στις προσπάθειες του δυτικού κόσμου να επιβάλει το δικό του πολιτικό και πολιτισμικό μοντέλο σε κοινωνίες ξένες, αν όχι εχθρικές προς αυτό. Το γεγονός ότι οι Έλληνες του 19ου και 20ου αιώνα είναι χριστιανοί, ενώ οι κοινωνίες που αποτελούν σήμερα αντικείμενο πειραματισμού της ∆ύσης μουσουλμανικές, μικρή σημασία έχει στον βαθμό που και οι δύο αντιμετωπίστηκαν ή αντιμετωπίζονται, ρητά ή όχι, ως πεδία

εκπολιτισμού και σε καμιά περίπτωση ως ισότιμοι εταίροι του πολιτικού εγχειρήματος στο οποίο αποδίδεται, μάλλον άκριτα, ο όρος εκσυγχρονισμός. Εξάλλου ο χριστιανισμός των Ελλήνων δεν έπαψε ποτέ να αντιπροσωπεύει το σχίσμα, δηλαδή μια ιδιαιτερότητα σε σύγκριση με τις δυτικοευρωπαϊκές αντιλήψεις, όχι πάντοτε συμπαθή και ακόμη λιγότερο κατανοητή. 

Ωστόσο, σε μια τέτοια σύγκριση υφίσταται μια διαφορά που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Αντικείμενο του βιβλίου είναι η Ελλάδα και οι Έλληνες και αυτή η –εθνικού χαρακτήρα πλέον– κατηγορία εκ των πραγμάτων συνειρμικά αναφέρεται σε ό,τι οι ∆υτικοευρωπαίοι θεωρούν θεμέλια του πολιτισμού τους. 

Από την άποψη αυτή μπορεί εύκολα να ερμηνευθεί η ιδιαίτερη, ως έναν βαθμό τουλάχιστον, μεταχείριση που έτυχαν εκ μέρους της ∆ύσης οι πληθυσμοί εκείνοι που δεν εξεγέρθηκαν απλώς εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο όνομα του χριστιανισμού, αλλά επικαλέστηκαν μέσω του ονόματός τους μία σύνδεση με ένα παρελθόν, στο οποίο η Ευρώπη βλέπει τις ρίζες της δικής της ταυτότητας. 

Πρόκειται για μία αντίληψη που ανακαλείται πολύ συχνά από όλους όσοι θέλουν να υποστηρίξουν ή να πολεμήσουν τις εξεζητημένες συχνά επιλογές των Ελλήνων και που κατά τον 19ο αιώνα θα τους προσδώσει από τους Ευρωπαίους τον χαρακτηρισμό των «κακομαθημένων παιδιών της Ιστορίας». 

Ο Κώστας Κωστής γεννήθηκε το 1957 στην Αθήνα. Σπούδασε στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών και οικονομική ιστορία στην Ecole des hautes études en sciences sociales στο Παρίσι, όπου το 1985 υποστήριξε τη διδακτορική διατριβή του. ∆ίδαξε στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και ∆ημόσιας ∆ιοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών από το 1988 μέχρι το 2003. Από το 2004 είναι καθηγητής οικονομικής και

κοινωνικής ιστορίας στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 2006 μέχρι το 2009 κατείχε την Έδρα Σπουδών για τη Νεότερη και Σύγχρονη Ελλάδα στην Ecole des hautes études en sciences sociales στο Παρίσι. Στα δημοσιεύματά του περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, τα Κράτος και επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Η ιστορία του Αλουμινίου της Ελλάδος, Αθήνα 2013, Η ιστορία της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος (1914-

1940), Αθήνα 2003, Στον καιρό της πανώλης. Εικόνες από τις κοινωνίες της ελληνικής χερσονήσου, 14ος-19ος αιώνας, Ηράκλειο 1995. Έχει επιμεληθεί επίσης διάφορους συλλογικούς τόμους όπως (σε συνεργασία με τον Σ. Πετμεζά) Η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας κατά τον 19ο αιώνα (1830-1914), Αθήνα 2006, και Modern Banking in the Balkans and West-European Capital, 19th-20th ce., Ashgate-Scolar Press, Aldershot 1998.

Η παλλακίδα που δημιούργησε τη σύγχρονη Κίνα
Τσισί: η κληρονόμος αυτοκράτειρα



Συγγραφέας: Γιουνγκ Τσανγκ
Μετάφραση: Πέτρος Γεωργίου

Μια συναρπαστική αφήγηση με έντονα δραματικά στοιχεία που καθηλώνουν τον αναγνώστη, μια πανοραμική απεικόνιση της γέννησης της σύγχρονης Κίνας, όσο και ένα διεισδυτικό και λεπτομερές πορτρέτο μιας γυναίκας: 

της παλλακίδας ενός μονάρχη που έγινε η αυτοκράτειρα που κρατούσε στα χέρια της τις τύχες του ενός τρίτου του παγκόσμιου πληθυσμού... 

Η Τσισί (1835-1908) είναι η πιο σημαντική γυναίκα στην κινεζική ιστορία. Κυβέρνησε την Κίνα επί δεκαετίες και οδήγησε μια μεσαιωνική αυτοκρατορία στη νεότερη εποχή. Σε ηλικία δεκαέξι ετών επιλέχθηκε ως μία από τις πολλές παλλακίδες και σεξουαλικές συντρόφους του Αυτοκράτορα, μέσα από την καθιερωμένη πανεθνική διαδικασία επιλογής των βασιλικών συζύγων. Όταν εκείνος πέθανε, το 1861, τον διαδέχθηκε στον θρόνο ο πεντάχρονος γιος τους. Η Τσισί αμέσως οργάνωσε και έφερε σε πέρας ένα πραξικόπημα ενάντια στους

αντιβασιλεύοντες που είχαν διοριστεί από τον σύζυγό της και κατάφερε να γίνει ο ουσιαστικός άρχοντας της Κίνας. 

Η Κληρονόμος Αυτοκράτειρα κυβέρνησε σε ιδιαίτερα απαιτητικές εποχές και βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα πλήθος από μείζονες εθνικές κρίσεις: τις επαναστάσεις των Ταϊπίνγκ και των Μπόξερ, τους πολέμους με τη Γαλλία και με την Ιαπωνία, αλλά και την εισβολή οκτώ συμμαχικών δυνάμεων, στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν η Βρετανία, η Γερμανία, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η Γιουνγκ Τσανγκ δεν καταγράφει απλώς τον αγώνα της Τσισί στον στίβο της εσωτερικής και της εξωτερικής πολιτικής, αλλά επίσης ξεναγεί τον αναγνώστη στα άδυτα των μεγαλόπρεπων Θερινών Ανακτόρων της και του χαρεμιού της Απαγορευμένης Πόλης, όπου η Τσισί έζησε περιτριγυρισμένη από ευνούχους – έναν από τους οποίους ερωτεύτηκε, με τραγικές συνέπειες. Ο κόσμος τον οποίο περιγράφει εδώ η Γιουνγκ Τσανγκ με συναρπαστικές λεπτομέρειες μοιάζει σχεδόν απίστευτος, καθώς αποτελεί ένα εξαιρετικά ασυνήθιστο κράμα πολύ παλιών και πολύ ρηξικέλευθων στοιχείων. 

Το βιβλίο βασίζεται σε αρχεία και στοιχεία που δεν ήταν διαθέσιμα ως σήμερα, κυρίως κινεζικά, ιστορικά έγγραφα, όπως αυλικά αρχεία, επίσημη και ιδιωτική αλληλογραφία, ημερολόγια και μαρτυρίες, και δεν μπορεί παρά να φέρει επανάσταση στον τρόπο θεώρησης μιας κρίσιμης περιόδου της κινεζικής –και της παγκόσμιας– ιστορίας. 

H ΓΙΟΥΝΓΚ ΤΣΑΝΓΚ είναι η συγγραφέας του μπεστ σέλερ Άγριοι κύκνοι (1991), το οποίο η Asian Wall Street Journal αποκάλεσε το πιο πολυδιαβασμένο βιβλίο για την Κίνα, και του Μάο: 

Η άγνωστη ιστορία (2005, μαζί με τον Τζον Χάλλιντεϊ), το οποίο χαρακτηρίστηκε από το περιοδικό Τime «βιβλίο ατoμική βόμβα». Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 40 γλώσσες και έχουν πουλήσει πάνω από 15 εκατομμύρια αντίτυπα έξω από την ηπειρωτική Κίνα, όπου είναι και τα δύο απαγορευμένα. Γεννήθηκε στην Κίνα το 1952 και

μετανάστευσε στη Βρετανία το 1978. Ζει στο Λονδίνο.