Διαβάζοντας το βιβλίο "Γδικιωμός", της Παρασκευής Κηπουρίδου, εκδόσεις ΥΔΡΟΠΛΑΝΟ! Με την ΣΟΦΙΑ ΒΙΒΛΙΩΝ ΓΗ

        Ο Γιώργος Φτέρης, Μανιάτης δημοσιογράφος, κριτικός και συγγραφέας, στις αρχές του 20^ου αιώνα είχε πει για τη Μάνη, «…η Μάνη είναι ο τόπος όπου οι άνθρωποι κληρονομούν αυτήν την φοβερή τιμιότητα: να θυμούνται και να μην λησμονούνε ποτέ τίποτα, ούτε το καλό ούτε το κακό.» Δύσκολα μπορεί κάποιος να καταλάβει αυτή τη σκληρή σαν πέτρα, στεγνή σαν το απότιστο έδαφος της Μάνης προσωπικότητα και χαρακτήρα του Μανιάτη. Η ιστορία του Γδικιωμού καλείται να περιγράψει και να ερμηνεύσει μια κοινωνική πραγματικότητα αχρονολόγητη, που φαντάζει σαν να προϋπήρχε κι έθρεψε τη γη για να δημιουργηθεί αυτός ο τόπος και οι κάτοικοί του. Για να βρεθούν οι αιτίες και τις αφορμές που οδηγούν τις πράξεις των ανθρώπων, θα έπρεπε να γίνει μα μακριά ιστορική αναδρομή, που σίγουρα δεν είναι το ζητούμενο σε αυτό το κείμενο. Το βέβαιο είναι πως οι άγραφοι νόμοι και το εθιμοτυπικό δίκαιο που επικρατούν στον τόπο είναι ριζωμένοι και αποτελούν τρόπο ζωής και άτεγκτη συνθήκη για τη μανιάτικη νοοτροπία και το γίγνεσθαι των κατοίκων από τη γέννησή τους.

        Η Τσεβή, η μαμή, αλλάζει δυο αγόρια που γεννιούνται με λίγη ώρα διαφορά, χωρίς να διανοηθεί τι θα φέρει η μοίρα στα κατοπινά χρόνια. Η γιαγιά της Αλεξάνδρας ξετυλίγει την κόκκινη κλωστή της ανέμης και ξεκινάει ένα παραμύθι, για τη νεράιδα της Μάνης, αλλά δεν γνωρίζει πως το αγαπημένο παραμύθι της εγγονής της θα γίνει παιχνίδι στα χέρια της Λάχεσης που υφαίνει το μέλλον της μικρής. Η Αλεξάνδρα θα αναρωτηθεί, μέσα στην παιδική της αθωότητα, αλλά την απάντηση θα τη ζήσει με σκληρό τρόπο λίγα χρόνια αργότερα.

«Γιαγιούλα, υπάρχουν τόσο κακοί μπαμπάδες που θέλουν να σκοτώσουν τα κοριτσάκια τους;»

Όταν στα επόμενα χρόνια θα νιώσει τον έρωτα και τη βαθιά αγάπη για τον Περικλή, ξαφνικά και κόντρα στα πρέπει και την ηθική νομιμότητα της κλειστής κοινωνίας που βιώνει θα δηλώσει φωναχτά, για να το ακούσει η ίδια περισσότερο, το αδύνατο της συναισθηματικής της σχέσης. Μάταια βέβαια.

«Σ΄ αυτόν τον τόπο, αγάπες κι έρωτες δεν έχουν καμιά θέση.»

         Το ντόμινο των εξελίξεων θα είναι ακαριαίο και θα συνεπάρει μαζί του ανθρώπους και ζωές, κι αφού δεν υπάρχει αντίσταση, παρά μόνο ο άγραφος νόμος και η λανθάνουσα όψη του ήθους και του χρέους δεν θα αφήσει τίποτα όρθιο στο πέρασμά του. Ο Περικλής και η Αλεξάνδρα θα κάνουν, ο καθένας τους, ένα ταξίδι μοναχικό και οδυνηρό, αλλά δεν θα πάψουν ποτέ να αγαπούν και να θυμούνται. Το σώμα και το μυαλό τους θα γίνουν φύλακες μιας αγάπης μοναδικής κι απέραντης. Θα μετατρέψουν τις ζωές τους σε κουκούλι και μέσα θα κρύψουν ό,τι δεν κατάφεραν να ζήσουν. Θα γίνουν δύο τραγικοί ήρωες που η αρχαία νομοτέλεια τούς χρωστάει μια κάθαρση ή μια λύτρωση. Το αναπάντεχο της ιστορίας τους είναι πως το ζουν μαζί με τον αναγνώστη και το ανακαλύπτουν ταυτόχρονα, πρωταγωνιστές και αναγνώστες, από τη Μάνη στη Θεσσαλονίκη της δεκαετίας του 30΄, στη Νέα Υόρκη της ποτοαπαγόρευσης και στις μικρές νεοσύστατες ελληνικές ταβέρνες των μεταναστών της Αστόρια. Στο Παρίσι της τέχνης, στη Μονμάρτη, την εποχή του Μεσοπολέμου, στα γραφικά καφέ της Saint Germain Pres, στους δρόμους της τέχνης, της αβανγκάρντ, της φιλοσοφίας, του κυβισμού και του συμβολισμού στη ζωγραφική. Οι ζωές των ηρώων γίνονται ένα καλειδοσκόπιο και μέσα από τα κάτοπτρά του παρουσιάζονται εικόνες και συνθέσεις με ποικιλία στα συναισθήματα, στις ιστορίες και στα πάθη τους. Παράλληλα, στη Μάνη, ο γδικιωμός παγώνει τον βίο των ανθρώπων, νεκρώνει κάθε πυλώνα κοινωνικής εξέλιξης και θέτει σε θέση μάχης και ανήλεης αντεκδίκησης όλους τους κατοίκους του τόπου. Η αντίθεση στην παγκόσμια κοινωνική και πολιτιστική επανάσταση που λαμβάνει χώρα και οδηγεί τον κόσμο σε νέους δρόμους, γίνεται έντονη μέσα από τη στασιμότητα και την ακλόνητη σταθερά της αυστηρής ηθικής της Μάνης. Το γλέντι στο Παρίσι, γίνεται γόος μιας μάνας που χάνει το παιδί της στη λακωνική γη. Το χαμηλωμένο μαντήλι, μέχρι τα μάτια, της Μανιάτισσας, γίνεται το κοντό φουστάνι της Ευρωπαίας γυναίκας, οι γκαλερί τέχνης, αντίκεινται στα πυργόσπιτα που κλείνουν στα σπλάχνα τους σιωπή και μυστικά. Μέσα σε αυτή τη ζωντανή περιήγηση, στις πόλεις του κόσμου ο Γδικιωμός αφήνει τη σφραγίδα και τον μελανό του ίσκιο μέχρι τη στιγμή που όλα κρίνονται και όλα ανατρέπονται.

         Η ιστορία που εκτυλίσσεται μέσα στις σελίδες του βιβλίου είναι μια δυνατή ιστορία αγάπης, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Ο Γδικιωμός κρύβει μια εξαιρετική σπουδή στα ιδεολογικά και πολιτιστικά στοιχεία της λακωνικής γης. Καταφέρνει με τρόπο περιγραφικό να μας γνωρίσει πτυχές της ζωής των Μανιατών, που έχουν ρίζες στην αρχαία ελληνική ιστορία. Η καθημερινή ζωή δίνεται με τρόπο λεπτομερή και σκιαγραφείται με τρόπο μοναδικό. Οι γάμοι και οι κηδείες, η αγροτική ενασχόληση, η θέση της γυναίκας (η Ποτούλα πηγαίνει ως σύγκρια, να γεννήσει τα αγόρια ενός ζευγαριού του οποίου η γυναίκα δεν μπορεί να κάνει παιδιά), η πατριά που περιχαρακώνει τις συμπεριφορές των ανθρώπων, ήθη κι έθιμα που μένουν απαράλλακτα στους αιώνες, δημώδεις φράσεις που εκφράζουν τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων, η μοιρολατρική διάθεση που ανακυκλώνεται και δημιουργεί πόνο και οδύνη. Ο λόγος, ως επί το πλείστον, είναι περιγραφικός (στις κατάλληλες στιγμές παρεμβαίνει ο διάλογος που αποφορτίζει ή δίνει την ένταση που αρμόζει στις σκηνές), αλλά έχει μια εξαίρετη δικαιολογία, που ο αναγνώστης την ανακαλύπτει στην πορεία. Οι περιγραφές θυμίζουν πίνακες ζωγραφικής γεμάτες χρώματα και πινελιές τόσο ζωντανές που καλούν να μυρίσεις άνθη από μπουμπουκιασμένα δέντρα, ψωμί από ένα ξυλόφουρνο, ξερούς θάμνους που θράβουν με το πάτημα ενός ποδιού, μανιάτικο λάδι την ώρα που βγαίνει από το λιοτρίβι, διαυγές κρασί Pinot blanc ή Muscat, στις πεδιάδες της Αλσατίας, την ώρα που βγαίνει από ένα παλιό βαρέλι. Οι εκτενείς εξομολογητικές σκέψεις των ηρώων είναι σαν τους πίνακες της Αλεξάνδρας, που έχουν όλα τα στοιχεία της τεχνοτροπίας του συμβολισμού.  Η φύση και τα αντικείμενα εκφράζουν τα βαθιά συναισθήματα και τη ψυχολογική διάθεση των ηρώων, απογοήτευση, διάψευση, συναισθηματικά αδιέξοδα, γίνονται όλα αντιληπτά με τη βοήθεια των χρωμάτων, των σχημάτων και των γραμμών της φύσης. Όλα είναι τοποθετημένα και έτσι δοσμένα ώστε να εκφράσουν τις καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής του Μεσοπολέμου και αυτό δίνει μια γοητεία και μια μοναδική προοπτική στο βιβλίο της κυρίας Κηπουρίδου. Ο Γδικιωμός είναι μια ιστορία αγάπης, πολιτισμού και τέχνης.

Σας το προτείνω ανεπιφύλακτα.